“The Independent”: SPAK në Shqipëri rriti besimin e publikut tek sistemi i drejtësisë!

Qasja e ashpër ndaj krimit është një dështim i kushtueshëm i politikës që ka mbipopulluar burgjet dhe ka gjunjëzuar sistemin e drejtësisë, shkruan eksperti kryesor i shtetit të së drejtës dhe emigracionit, Andi Hoxhaj, sipas “The Independent”.

Për çdo 100 000 njerëz në Angli dhe Uells, mesatarisht 134 persona janë të burgosur.

Kjo është një nga normat më të larta në Evropën Perëndimore. Me më shumë se 87 000 të burgosur që nga shkurti i viti 2025, rreth 98% e burgjeve janë plot dhe sistemi i drejtësisë penale është në prag të kolapsit.

Nëse shkalla aktuale e arrestimeve dhe dënimeve vazhdon, sipas parashikimeve burgjet nuk do të kenë më hapësirë brenda disa javësh.

Janë nisur disa hetime parlamentare për të zbuluar se çfarë e shkaktoi krizën e mbipopullimit të burgjeve dhe se si mund të rregullohet.

Gjetjet fillestare sugjerojnë se një qasje e “populizmit penal” nga qeveritë laburiste dhe konservatore në vitet e fundit ka nënkuptuar që njerëzit po marrin dënime më të gjata për krime.

Midis viteve 2012 dhe 2023, dënimi mesatar është rritur nga 14,5 në 21,4 muaj.

Një forcë shtytëse pas këtij ndryshimi janë sondazhet që nga fundi i viteve 1980 që tregojnë se tre të katërtat e publikut britanik e gjykojnë dënimin penal si shumë të butë.

Si përgjigje, qeveritë e njëpasnjëshme kanë përqendruar politikën e tyre në burgim dhe dënime më të gjata, për të treguar se janë të ashpra ndaj krimit.

Situata e mbipopullimit me të cilën po përballet qeveria aktuale, i paraqet Keir Starmer dhe sekretares së tij të brendshme, Yvette Cooper, një mundësi një herë në një brez për të transformuar krimin dhe dënimin në Britaninë e Madhe.

Në veçanti, Starmer, si ish-drejtues i prokurorisë publike, ka shansin të ndryshojë debatin publik dhe të sfidojë pikëpamjen e mbajtur fort të burgimit si reagimi kryesor ndaj shkeljes së ligjit.

Gati gjysma e të burgosurve në Angli dhe Uells vazhdojnë të kryejnë një krim tjetër brenda një viti pas lirimit dhe pakicat janë të mbipërfaqësuara në mesin e të akuzuarve në BM.

Dështimi për të reformuar do të çojë në një humbje afatgjatë të besimit në sistemin e drejtësisë penale.

Besimi im për të bërë këtë pretendim është i informuar nga vendi im i origjinës, Shqipëria, e cila ka një nga normat më të larta të burgosjeve për frymë në Evropë.

Në fillim të këtij viti, Shqipëria kishte rreth 166 të burgosur për 100 000 njerëz.

Ajo që është më shqetësuese është se 61,3 % e të burgosurve janë të paraburgosur që ende nuk janë dënuar.

Nuk është çudi që publiku ka një nivel të ulët besimi te sistemi i drejtësisë – në të vërtetë, ai është parë si pjesa më e korruptuar e shtetit shqiptar.

Mbyllja e njerëzve në burg pa një gjyq të plotë bie ndesh me të drejtat themelore të njeriut që i mbrojnë njerëzit nga dënimi i gabuar.

Në një përpjekje për t’u përmirësuar, Shqipëria ndërmori një reformë të madhe në vitin 2016, e fokusuar në verifikimin e të gjithë sistemit të drejtësisë gjatë tetë viteve, i cili përfshinte 805 gjyqtarë dhe prokurorë.

Ai përjetoi një shkallë marramendëse prej 60% të dështimit, duke përfshirë pothuajse të gjithë gjyqtarët kushtetues dhe të gjykatës supreme dhe prokurorët e lartë të rretheve.

Pasuria e tyre e grumbulluar përfshinte vila të shtrenjta plazhi, makina me vlerë të lartë dhe, në disa raste, rezidenca të pasura në qytetet e Evropës Perëndimore, duke përfshirë Londrën, të gjitha të fituara nga korrupsioni.

Shqipëria krijoi gjithashtu Strukturën e Posaçme kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK), e krijuar për të luftuar korrupsionin dhe krimin e organizuar në nivelin më të lartë.

Deri më tani, SPAK ka akuzuar zyrtarë të lartë, duke përfshirë ish-presidentë, kryeministra, ministra, prokurorë të përgjithshëm dhe gjyqtarë të Gjykatës Kushtetuese dhe të Lartë.

Si rezultat, Shqipëria ka përmirësuar disi besimin e publikut në sistemin e drejtësisë penale, por nuk ka ndryshuar mënyrën se si zhvillohen gjykimet.

Njerëzit janë ende të burgosur para se të dënohen nga gjykatat – duke tërhequr kritika nga Këshilli i Evropës dhe Nënkomiteti i OKB-së për Parandalimin e Torturës për paraburgime të gjata para gjykimit.

Ndërtimi i një shoqërie civile që u beson institucioneve të saj është një detyrë e mundimshme dhe kërkon më shumë sesa pastrimi i bankave gjyqësore apo parlamentare.

Ndërsa Britania e Madhe nuk ka gjyqtarë të korruptuar si Shqipëria, mbështetja e tepërt e saj në dënimin me burg ka një ndikim të ngjashëm negativ në shoqërinë në përgjithësi.

Në Angli dhe Uells, një e pesta e popullsisë totale të burgjeve janë të paraburgosur.

Ndëshkimi është një pjesë e rëndësishme e sistemit të drejtësisë penale.

Por, ideja se qëllimi i vetëm i dënimit është ndëshkimi dhe se e vetmja formë e dënimit që ka rëndësi është burgu duhet të kundërshtohet.

Kriza e mbipopullimit të burgjeve i ofron qeverisë laburiste një mundësi politike – dhe një njohje se “entuziazmi” për dënime më të gjata vjen me një çmim të madh për taksapaguesit, qytetarët dhe shoqërinë.

Si vendi im i adoptuar, Britania e Madhe, ashtu edhe vendi im i origjinës, Shqipëria, kanë nevojë për një ndryshim të thellë: një ndryshim kulture që shmang kriminalizimin e panevojshëm dhe shqyrton alternativat ndaj burgosjes.

Qeveria e mëparshme konservatore u dha njerëzve arsye të konsiderueshme për të dyshuar në fuqinë e sistemeve tona qytetare, duke përfshirë një rritje të numrit të gjykatave dhe burgjeve që janë afër kolapsit.

Ajo që është e qartë është se populizmi penal është i paqëndrueshëm, si në infrastrukturë ashtu edhe në besimin e publikut.

Për ta rregulluar këtë, ne duhet të diskutojmë mënyrat për të fokusuar politikën e dënimit në reduktimin e krimit, ruajtjen e shtetit ligjor dhe shmangien e burgimeve të panevojshme.

Besimi në sistemin e qeverisjes së Britanisë së Madhe është tashmë në një nivel të ulët rekord.

Nëse qeveria laburiste nuk reformon sistemin e drejtësisë penale, njerëzit do të humbasin besimin dhe mund të duhet shumë kohë për të rindërtuar këtë besim.