Tragjedia e Koçanit – Shkëndija e trazirave –

Nga Liridona Beqiri

Tragjeditë e papërballueshme që kanë ndodhur në Maqedoninë e Veriut, siç janë aksidenti në spitalin modular në Tetovë dhe rasti tragjik në klubin e natës në Koçan, si tragjedia më e madhe që ka pësuar Maqedonia e Veriut në historinë e saj, shpalosin një realitet të dhimbshëm dhe të rëndë për sistemin e sigurisë dhe menaxhimit të situatave emergjente.

Kjo tragjedi, kjo humbje jete e parandalueshme, është testamenti përfundimtar i kalbëzimit brenda institucioneve tona. Është një thirrje zgjimi, një thirrje për t’u ngritur, për të kërkuar llogaridhënien që është vonuar prej kohësh, për të siguruar që asnjë familje të mos copëtohet nga indiferenca e atyre që janë në pushtet. Ky nuk është thjesht një dështim, kjo është tradhtia e vetë themelit mbi të cilin qëndron shoqëria jonë. Kjo tregon problem më të thella në sistem, që nuk kufizohen vetëm te një rast i izoluar, por reflektojnë një mungesë përgjegjshmërie dhe llogaridhënie më të gjërë. Sistemi i drejtësisë që synon t’i shërbejë njerëzve, është kthyer në një mjet shtypjeje. Kemi të bëjmë me një korrupsion sistemik që minon në mënyrë aktive thelbin e drejtësisë, e sistemi i drejtësisë është në një krizë të thellë, i njejti duhet çmontuar dhe rindërtuar.

Ky nuk ishte thjesht një aksident. Një tragjedi e lindur nga vitet e dështimit institucional, nga mosveprimi i qeverisë dhe nga një mospërfillje dërrmuese për jetën njerëzore. Klubi ku ra zjarri, i licencuar në mënyre jo ligjore, duhej t’i nënshtrohej kontrolleve të rregullta, zbatimit të rregullave të sigurisë, standardeve bazë që mund t’i kishin shpëtuar ato jetë. Por këto rregullore u shpërfillën, këto protokolle sigurie nuk u zbatuan dhe njerëzit përgjegjës, gjegjësisht qeveria, autoritetet lokale, organet rregullatore dështuan të vepronin kur ishte më e rëndësishmja. Ky dështim është rezultat i një sistemi të prishur, një sistemi ku të fuqishmit lejohen të bëjnë si të duan, ku korrupsioni është i shfrenuar, ku institucionet janë më të shqetësuara për të ruajtur pushtetin e tyre sesa për të garantuar sigurinë dhe mirëqenien e njerëzve të cilëve duhet t’u shërbejnë.

Ne duhet të ripërtërijmë angazhimin tonë për transparencë, llogaridhënie dhe drejtësi, pasi këto janë shtyllat mbi të cilat ndërtohet demokracia e vërtetë, aq më shumë që qytetaret shpresojnë në një ndryshim të premtuar për të kthyer besimin në institucione (një dilemë nëse ndonjëherë e kanë pasur).

Dështimet në epilogun e tragjedive të mëhershme, reagimi i qeverisë dhe paaftësia e sistemit të drejtësisë për të vepruar me vendosmëri kanë krijuar një zemërim të shtresuar publik. Ndërsa ky zemërim rritet, ajo që pritet është që ky mllef të shpërthejë në protesta të gjera, mosbindje civile dhe thirrje për reforma në të gjitha nivelet e qeverisjes. Politikisht kjo tragjedi ekspozon paaftësinë, korrupsionin dhe neglizhencën e partive në pushtet. Një qeveri që nuk arrin të mbrojë qytetarët e saj, veçanërisht rininë e saj, është një qeveri që ka humbur mandatin e saj moral për të sunduar.

Qeverinë në pushtet ka nevojë urgjente për vetëreflektim dhe jo për role të të atrove morale me të cilat shfajsohen. Nëse ata nuk i përballojnë dështimet e tyre ballë për ballë, rrezikojnë të përballen me paqëndrueshmëri të konsiderueshme politike.Tragjedia në Koçan mund të çojë në një humbje të pushtetit politik dhe madje edhe në ngritje të lëvizjeve populiste që premtojnë ndryshime të menjëhershme. Rajoni më i gjerë ka parë trazira të rëndësishme politike dhe paqëndrueshmëri kohën e fundit dhe tragjedia në Koçan mund të nxisë këto tensione më të gjera gjeopolitike.

Pasojat do të ndihen edhe përtej kufijve të këtij vendi, kjo fatkeqësi do të ndezë trazira politike që do të tronditin jo vetëm Maqedoninë e Veriut, por gjithë Ballkanin. Pasojat politike të kësaj fatkeqësie sapo kanë filluar dhe nëse qeveria nuk vepron me shpejtësi dhe vendosmëri, kjo tragjedi jo vetëm që do të shënojë fundin e legjitimitetit të saj, por do të ndezë një zjarr trazirash politike që do të përfshijë rajonin. Nëse nuk e bën këtë, do ta gjejë veten krejtësisht të pafuqishëm përballë një valë zemërimi në rritje, jo vetëm nga qytetarët e saj, por nga një rajon që nuk do të tolerojë më paaftësinë e saj.

Është pothuajse sikur të gjitha “reformat” dhe “angazhimet” për të cilat kemi dëgjuar për vite të tëra të kenë dështuar disi të materializohen në ndryshim të vërtetë. Por sigurisht, gjithmonë sipas politikanëve, nuk mund të jemi shumë të ashpër me veten. Kjo ka rezultuar në një kulturë ku korrupsioni jo vetëm që tolerohet, por shpesh pritet e ushqehet, duke çuar në një desensibilizim të shoqërisë ndaj sjelljeve joetike. Është një reflektim se si fuqia korruptive mund të shtrembëroj prioritetet, mirëqenien kolektive duke i kthyer edhe më parimorët në pjesmarrës në vetë sistemin që mund ta kenë kundërshtuar dikur. Është ky paradoksi i i premtimeve të cdo qeverisjeje dhe ironia qëndron se si sistemi që mbështetet në një korrupsion mund të mbijetoj ende pikërisht duke kundërshtuar atë.

Pas ndodhive në Beograd, Koçani dhe pasojat do jetë padyshim një stuhi rajonale që po krijohet! Një stuhi që po shpërthen dhe pasojat e këtij dështimi do të ndihen shumë përtej kufijve tanë.