‘S’kam qenë plotësisht e lirë’, Helena Kadare tregon 8 Marsin në diktaturë: Në Francë, në darkat me Ismailin e kisha sfidë t’u thosha ‘Po unë jam shqiptare!’

“Liria e jashtme e një gjenerate të tërë i përket lirisë së brendshme të një individi”, thotë Helena Kadare, duke cituar një fragment nga libri i saj “Kohë e pamjaftueshme”.

Një festë-protestë ajo e 8 Marsit, që mblodhi në Qendrën Kombëtare të Librit dhe Leximit personalitete gra të letrave shqipe. Mes të ftuarave, përkthyesja dhe shkrimtarja Helena Kadare, e cila rrëfen nëse të qenit grua në Shqipëri mes dy sistemeve është perceptuar nga vetë ajo si fat, sfidë apo peshë…

“Personalisht e quaj një sfidë. Kujtoj se 8 Marsi në kohën e diktaturës na ishte kthyer në një ditë propagandistike, ku ne kryesisht hanim dreka jashtë. Një gjë që se bënim dot gjatë gjithë vitit. Dhe e gjitha kjo më krijonte një trishtim. Një festë grarishte. Gjë që sot ndryshoi plotësisht dhe më pëlqeu shumë ky takim”, shprehet Helena.

Mes botuesve e shkrimtareve, të pranishme janë edhe Flutura Açka dhe Natasha Lako, që tregojnë vështirësitë e një gruaje në diktaturë për të lexuar libra që emancipojnë, apo edhe për censurat në botime.

“E panjohura është shumë më shumë interesante nga ajo që është e zbuluar. Sa i përket figurave që frymëzojnë ka qenë Musine Kokalari, dhe ka qenë një libër i saj “Siç më thotë nënua plakë”. Ishte një libër me të vërtetë shumë frymëzues për lirinë e të shkruarit dhe për vetë fatin e asaj gruaje që e dinim që ajo ishte diku e internuar dhe ky libër qarkullonte si një libër i verdhë si atëherë, kur librat e verdhë lexoheshin me shumë pasion”, thotë më tej Helena.

Lirinë e librin Elena tregon se i shikon si shina të sigurta drejt emancipimit. Por a ka mundur vetë ajo të jetë një grua e lirë, duke jetuar deri në kapërcyell të regjimit komunist në Shqipëri.

“Nuk ka qenë e mundur. Më duket se ajo që më ka penguar është vetja ime. Më duket se e kisha shumë të fortë ndjenjën e detyrës. Një ndjenjë detyre për familjen. Përpiqesha ta kapërceja këtë por nuk e kapërceva dot. Ajo që do të doja të kisha bërë më shumë është të punoja më shumë, të shkruaja më shumë… e shumëçka tjetër”, tregon shkrimtarja.

Pavarësisht se leximi i hapi dritare për të njohur Perëndimin, tregon nëse pas largimit në Francë, u ndje e huaj apo si në shtëpi.

“Jo nuk jam ndier si në shtëpinë time. Gjithmonë jam ndier e huaj dhe sidomos vitet e para  kur opinioni fliste gjithmonë shumë keq për Shqipërinë gjithmonë kisha qejf dhe sfidë që në darkat e drekat që ftohej Ismaili, të thosha: po unë jam shqiptare”, thotë më tej.

Ndërsa sa i përket përfaqësimit të grave shqiptare tregohet e prerë.

“Jo nuk i shikoj të përfaqësuara”, thotë Helena.

Me frymën e leximit dhe të formimit edukativ rrëfen se i ka rritur Helena-nënë edhe dy vajzat e saj, çka e sugjeron për të gjitha gratë.

“Leximi mendoj se është një forcë shumë e madhe emancipimi që i ndihmon ato të ecin përpara, por jo me arrogancë. Asnjëherë me arrogancë. Vajzat e mia i kam lënë të lira, dhe kur shikoj rezultatet që ja kanë dalë mbanë, them se ia ka vlejtur dhe koha që u jam përkushtuar atyre”, thotë me tej.

Gjatë bisedës me drejtoren Alda Bardhyli botueset folën edhe për peshën e përzgjedhjes me kujdes të librave si dhe të rekomandimit të titujve të duhur./shqiptarja.com