Rreziku i “të rinjve”

Që t’i heq kujtdo çdo dyshim, them që në fillim se këto radhë nuk i shkruaj ngaqë tashmë jam i vjetër dhe nuk kam besim te të rinjtë. Vokacioni i pedagogut më ka mundësuar të njoh dy breza të rinjsh shqiptarë në këta më shumë se dyzet vitet e fundit. Dhjetra prej tyre janë bërë politikanë e diplomatë (ministra, deputetë, ambasadorë), të tjerë janë bërë figura të shquara të sistemit të drejtësisë, deri edhe në institucionet më të larta të këtij sistemi.

Ndihem mirë kur shoh rrugëtimin e tyre në shërbim të interesit publik e të interesave kombëtare të vendit. Në fakt, për shumë prej tyre, suksesi në karrierë dhe angazhimi i tyre publik e politik dukeshin si të parashkruar qysh në vitet e studimeve universitare, ose jo shumë kohë pas përfundimit të tyre. I kam admiruar njerëz të tillë, i kam mbështetur kur ka qenë e nevojshme e kur kam  undur dhe kam mbetur mik me ta.

Edhe sot, puna e pedagogut më lidh çdo vit me dhjetra studentë në njërin prej universiteteve më të mire të vendit, siç është University of New York Tirana. Mes tyre ka shumë, jo disa, që shkëlqejnë si studentë dhe që, një mësues e di, do të shkëlqejnë edhe në jetë. Edhe në politikë, nëse politika i tërheq dhe ata vendosin të angazhohen e të merren me politike për t’i shërbyer vendit në këtë vokacion dhe popullit si përfaqësues të zgjedhur të tij.

***

Këtë parantezë e bëra, e përsëris, për t’i hequr kujtdo çdo dyshim, se si i vjetër që jam, nuk kam besim te të rinjtë. Përkundrazi, edhe më parë e vazhdimisht kam theksuar se, nëse ka një shpresë që Shqipëria të bëhet ai vend që duam, kjo shpresë është Rinia.

Por sot shkruaj për të shprehur zhgënjimin tim me “të rinjtë” që janë zgjedhur (pa u zgjedhur) të jenë në listat e partive politike si kandidatë në zgjedhjet parlamentare të 11 majit këtë vit.

Dhe shkruaj vetëm dy ditë pas botimit në këtë gazetë të një komenti, me të cilin deklarova publiksht votën time në ato zgjedhje për kandidatin socialist Fatmir Xhafa.

Që shkruaj përsëri sot, për këtë më shtyjnë dy motive. I pari, mezazhi që mora sot nga një djalë i ri, B.H., të  cilin nuk e njoh. Ai më shkruan: “Te PS më habit fakti se si promovohen njerëzit. Pa asnjë veprimtari politike të mëparshme dhe befas dëgjoj emërime që të lënë pa fjalë. Dhe për më tepër kur ndodh që dalin ‘kumbulla’ apo ‘patate furre’. Asnjëherë nuk behet analizë se si i ngiti shkallët zonja apo zotëria. Veteranët, emra të respektuar e me kontribute të spikatura në PS, që u kanë rezistuar betejave politike, spostohen jo si rezultat i garës, por i pëlqimeve personale. Për fat të keq, sistemi meritokratik në karrierën politike në Shqipëri nuk funksionon”.

Do të kisha dëshiruar që këtë mesazh B.H. t’ia kishte drejtuar kreut të Partisë Socialiste, z. Rama, por ndoshta ky i fundit e merr mesazhin e tij përmes këtij skrimi. Unë thjesht iu përgjigja djalit që më shkroi shkurt: “Në këtë pikë, Bujar, ndaj të njëjtin mendim me ju.

Shkak që B.H. më shprehu këtë shqetësim të tijin duhet të jenë bërë ose komenti im në gazetën Dita dy ditë më parë, që ai mund ta ketë lexuar, ose një emision televiziv mbrëmë, në një prej televizionëve kombëtarë më të ndjekur, të cilin ky djalë duhet ta ketë ndjekur. Siç e ndoqa edhe unë ngaqë mbrëmë nuk luhej asnjë ndeshje në Premier League.

Në studio ishin ftuar të flisnin gjashtë të rinj (disa më të rinj se të tjerët, me përjashtim të një zonje që deklaroi se është nënë e tre fëmijëve të rritur). Të gjithë të rinj në politikë dhe të përfshirë në listat e hapura të katër a pesë partive politike që garojnë në zgjedhjet e ardhëshme.

***

Ç’farë pashë e dëgjova mbrëmë nga ajo bisedë kandidatësh që garojnë për t’u bërë ligjëvenësit e këtij vendi nuk them se më shokoi. Në këtë moshë që kam dhe me eksperiencën jetësore që kam fituar deri më sot, asgjë nuk më shokon më. Por më ligështoi e më mërziti.

E tëra biseda në studio ishte, nga kreu në fund, më keq edhe se një bisedë kafeneje mes shokësh që s’bien dakord për asgjë, mediokre në përmbajtje e në fjalor, dhe e bezdisshme në ekstrem. Përjashtim bënte vetëm një vajzë rome që kandidon në listat e PS-së për qarkun e Vlorës. Vetëm ajo kishte bon sens, një gjykim të arsyeshëm.

Më skandalozja ndër të ftuarit për nga mënyra se si sillej në studio dhe, sidomos, me ato çfarë thoshte, ishte një kandidate në listën e hapur të PD-së për qarkun e Durrësit. Aq skandaloze, sa mendova se një person si kjo njerëzit urojnë të mos e kenë as një lagje apo në qendrën e tyre të punës, e jo më në parliamentin e vendit.

Ajo nuk fliste, por bërtiste; nuk dëgjonte, por vetëm fliste. Edhe kur fliste, përsëri fliste. Fliste, vetëm fliste dhe kurrë s’dëgjonte ç’thoshin të tjerët sepse nuk i linte të tjerët të flisnin. E imagjinova këtë grua të re në parlamentin e ardhshëm! “Pu-pu-pu, krushqi me Jovan Bregun!”. Jo më kot e pëlqejmë edhe sot, pas dyzet vitesh, komedinë e jashtëzakonshme të Adelina Balashit “Pallati 176”.

Kjo kandidate e re mbrëmë bënte zhurmë dhe fliste përçart tërë kohën, saqë e kam të vështirë të them nëse ajo kaq di, apo atë rol kishte marë përsipër të luante.

Edhe pse shpalli e përsëriti disa herë se tri kauzat më të mëdha të saj janë Familja, Atdheu dhe Arsimi—me një fjalë gjithçka—ajo nuk tha asgjë që të provonte madje edhe se i kupton ato që tha. Tha se ajo do të luftojë për ta bërë Shqipërinë “madhështore”, siç ka thënë se e do Berisha, heroi i saj, të cilit i veshi të gjitha arritjet e derisotme dhe të gjitha të mirat që gëzojmë.

Tha edhe se “shqiptarët kanë ikur prej Edi Ramës”. Si mund të mos e thoshte! Pyeti se “ku kanë shkuar 60 miliardë dollarë”, pa shpjeguar se ç’përfaqëson dhe nga e gjeti këtë shumë që është 3 herë më e madhe e GDP-ja e vendit. Zonja e re është ekonomiste! Për më tepër pedagoge e ekonomisë në UT! Ajo u jep mësim studentëve tanë! Unë druaj se bën politike me ta në vend të mësimit, çka Weber, në esenë e tij të njohur “Politika si vokacion” e quan absolutisht të ndaluar.

Kjo pedagoge-politikane përsëriti disa herë se vjen në politikë nga shoqëria civile. O e mjera Shoqëri Civile e shqiptarëve! Sa shumë është abuzuat me emrin tënd! Sa miliona janë shpërdoruar e vjedhur në emrin tënd! Sa mijra njerëz pa talent e pa punuar janë pasuruar në emrin tënd! Ndërkohë që shoqërinë civile të vërtetë e përbëjnë ata shqiptarë që sot nuk janë pjesë e “shoqërisë civile”, e atyre mijëra OJQ-ve të mbushura kryesisht me njerëz të paaftë, që vegjetojnë me paratë e donacioneve të huaja.

***

Kandidati socialist në debatin e mbrëmshëm ishte një djalë në të tridhjetat që u duk serioz dhe i fokusuar në fillim të bisedës, por e humbi fillin e saj në një “dualog” të zhurshëm, të mërzitshëm e të lodhshëm me kandidaten demokrate për të cilën fola. Ishte e tëra një kakofoni.

I imagjinova këta dy kandidatë, një “socialist” dhe një “demokrate” në parlamentin e Republikës sonë pas zgjedhjeve të 11 majit. E pabesueshme! Aspak ndryshe nga këta që janë sot, edhe pse janë më të rinj se sa pjesa dërrmuese e tyre.

Këta dhe dy të tjerët që folën më pas, me përjashtim të kanditaes së PS-së për qarkun e Vlorës (ndërsa një tjetër thuajse nuk tha asgjë edhe aa pak sa foli), janë shembulli më i keq i “deputetëve që duam”. Fjalori i tyre shumë i varfër; mendimi edhe më e varfër, shumë më i varfër edhe se mendimi thuajse i çdo studenti 20 vjeçar që unë kam në auditor. Shumica e tyre janë lindur në vitet e fundit të diktaturës së proletariatit, ose në vitet e para të periudhës që e pasoi atë, në vitet 1990, por mendimet e tyre nuk janë të këtij shekulli të ri në të cilin janë rritur dhe arsimuar. Mendimet e tyre u ngjajnë si pika uji mendimeve të atyre që i kanë vënë ata në listat e partive të tyre.

Një zonjë nga Elbasani, (nuk më kujtohet se në listën e cilës parti), nuk dinte të thoshte më shumë se sa këto fjalë, që i përsëris këtu si ajo i tha: “Rama e ka tradhëtuar Çamërinë dhe Kosovën”! Bum! “Shpopullimi i Shqipërisë është genocid” [i kryer nga qeveria socialiste”! Bum-bum! “Po fitoi përsëri Rama, do ikim të gjithë”! Bum-bum-bum! Po shembet dynjaja dhe po shuhet Shqipëria!

E përfytyroni dot edhe këtë zonjë të përfaqësojë popullin e qarkut të saj në parlamentin e vendit?! Po sikur PS të fitojë edhe në këto zgjedhje dhe “të gjithë të ikin”, siç hedh fall kjo zonjë, kë do përfaqësojë ajo në parlament?! Mos e dhëntë zoti të mbetemi një vend pa popull, se do të na marrin të tjerët për të na bërë një tjetër rivierë në Mesdhe.

***

Në politikë mua më trembin njelloj si e Njohura që s’më pëlqen, edhe e Panjohura kur s’di se ç’është e ç’përfaqëson. Kjo e dyta përbën një rrezik edhe më të madh se e Njohura, së cilës i ka dalë kallaji e s’ngjitet më.

Nëse qytetarëve nuk u krijohen mundësi reale që të zgjedhin e të zgjidhen, por vetëm u imponohen zgjedhjet që bëjnë të tjerët “në emër të tyre”—në emër të popullit “socialist” apo popullit “opozitar”—druaj se dëshira e mirë për t’i “hapur” partitë e për të sjellë në parliament “gjak të ri” do të rezultojë një eksperiment i dështuar dhe i rrezikshëm.

Mund të kemi më shumë mosha të reja në radhët e deputetëve, më shumë individë biologjikisht më të rinj, por shumë prej tyre mund të rezultojnë, siç vura re me dëshpërim mbrëmë, po aq të vjetër, në mos edhe më shumë, se sa shumica e deputetëve që kemi sot. Në politikë, prostati zhvillohet në mendje dhe nuk njeh as moshë, as kurë.

Unë do të dëshiroja që në parlamentin e ri të mos kemi thjesht fytyra të reja, por të kemi parlamentarë të rinj, që të jenë në gjendje të prodhojnë një jetë të re parlamentare, ligje më të mirë dhe një politikë të re, për Shqipërinë tonë, e cila s’mund të bëhet më “madhështore” se sa ç’mund të jetë.

Do të jetë një fatkeqësi e madhe nëse “të rinjtë” që do të ulen në parlament pas zgjedhjeve të 11 majit do të vijnë—ose do të marrin—tarbjatet e të vjetërve dhe do të flasin, do të sillen e do të veprojnë njëlloj si ata. Ky është një rrezik real. Nuk paragjykoj askënd, por as është e pamundur që të ndodhë vërtet kështu. Madje, ka shumë mundësi që të ndodhë pikërisht kështu.

A mund të jetë dhe a mund të sillet ajo grua e re që dëgjova mbrëmë, kandidate e PD-së në qarkun e Durrësit, ndryshe nga Vokshi apo Topalli? Apo Belind Këlliçi ndryshe nga Berisha apo Noka? Apo djali kandidat i PS-së që dëgjova mbrëmë në atë studio ndryshe nga Balla apo Peleshi!

***

Ky është realiteti i gjërave sot në Shqipëri dhe pikërisht ky realitet duhet ndryshuar. Por ai nuk mund të ndryshohet as nga atë që drejtojnë partitë, as nga ata që, për së largu—nga “diaspora” e nga përtej oqeaneve—kërkojnë ndryshim. Ndryshimi mund e duhet të vijë nga brenda, nga qytetarët që votojnë dhe, sidomos, nga të rinjtë e universiteteve, ata të shkollave të mesme dhe të rinjtë punëtorë e fermerë. Nëse këta nuk lëvizin, por vetëm rrinë e presin ushqimin që gatuajnë të tjerët për ta, do të hanë të njëjtën çorbë të prishur e s’duhet të presin të levizë gjë në politikën shqiptare.

Po ato fytyra që kemi parë në vitet 1990, 2000, 2010, 2020 dhe shohim sot, po ato fytyra do të shohim edhe më pas—po atë Berishë, po atë Medi, po atë Metë, po atë Dule, po atë Palokë, po atë Nokë, po atë Topall, po atë Voksh, po atë, Ramë, po atë Taulant dhe po atë Pelesh do kemi peshqesh.